PARK 8 ZMYSŁÓW
PROJEKT REWITALIZACJI TERENU POD ZAPORĄ WRAZ Z KONCEPCJĄ PARKU SENSORYCZNEGO I OGRODEM DOŚWIADCZEŃ W DOBCZYCACH
zespół autorski:
mgr inż. arch. kraj. Jan Kocieniewski
zespół autorski:
mgr inż. arch. kraj. Jan Kocieniewski
mgr inż. arch. kraj. Adriana Baryżewska
dr inż. arch. Miłosz Zieliński
Przedmiotem opracowania jest projekt rewitalizacji terenu o charakterze poprzemysłowym (dawne zaplecze budowy zapory), zlokalizowanym w mieście Dobczyce, u stóp zapory wodnej, w dolinie rzeki Raby. Zwyczajowa nazwa tego terenu to „Charstek”.
Projekt obejmuje całościową koncepcję programowo-przestrzenną funkcjonowania terenu, wraz z propozycją etapowania prac, programem koniecznych inwestycji
dla strategicznego pierwszego etapu, wytycznymi w zakresie kształtowania obsługi transportowej, zieleni itp. Projekt poprzedziły konsultacje społeczne, których wyniki prezentowane są w raporcie podsumowującym załączonym do niniejszej pracy,
a które stanowiły kluczowe wytyczne do prac projektowych. Prace te poprzedzono także szczegółowymi analizami potencjału, potrzeb, kontekstu oraz wartości samego terenu jak
i jego otoczenia.
Efektem prac jest wniosek do zmiany MPZP, dla którego opracowano także rysunek,
wraz ze szkicami uzupełniającymi (przekrój wnętrza drogi oraz zasady kształtowania zieleni). Uchwalenie zmian w MPZP umożliwi realizację projektu w przedstawionej w niniejszym opracowaniu formie.
Terytorialny zakres opracowania mieści się w granicach wskazanych na poniższym rysunku i zajmuje obszar 23,5 ha
Głównym celem pracy jest stworzenie programu oraz formy, które pozwolą na optymalne wykorzystanie walorów terenu i przygotowanie oferty usług oraz funkcji potrzebnych i atrakcyjnych dla aktualnych, a także przyszłych mieszkańców Dobczyc oraz turystów.
Celami szczegółowymi są:
a. Przygotowanie projektu zgodnego ze strategicznymi dokumentami Gminy Dobczyce
b. Ukierunkowanie na potrzeby społeczne i rozwój aktywnej społeczności lokalnej
c. Włączenie mieszkańców w projekt i budowanie społecznej odpowiedzialności za miejsce
d. Ochrona wartości terenu na przyszłość
Teren opracowania znajduje się w dobrej lokalizacji względem centrum miasta. Jest dostępny zarówno od strony ulicy Mostowej jaki Góry Jałowcowej. Stanowi także dojście piesze i dojazd samochodowy do zapory. Za niewątpliwe walory przestrzenne miejsca należy uznać położenie w dolinie Raby, znakomitą ekspozycję Wzgórza Staromiejskiego z zamkiem, dostępność widokową beskidzkich wzniesień w dalszej perspektywie, bliskość i dostępność zapory. Kolejną zaletą terenu jest fakt, iż cały obszar jest własnością gminy. Aktualnie obszar nie ma zdefiniowanej funkcji. Spontanicznie jest wykorzystywany przez mieszkańców jako teren rekreacji. Brak tu szczególnego zagospodarowania. Dominuje zieleń ruderalna. Ciekawostką są pozostałości obiektów budowlanych i infrastruktury technicznej pozostałych po pierwotnej funkcji terenu jaką było zaplecze budowy dobczyckiej zapory.
Mimo braku zagospodarowania i jasno zdefiniowanej funkcji teren ma silną tożsamość krajobrazową. Jest znakomitym przedpolem widokowym dla Wzgórza Staromiejskiego wraz z dawnym zamkiem. Ten przestrzenny historyczny wyróżnik, do spółki ze współczesną wizytówka miasta w postaci zapory stanowi o odmienności i bardzo mocnej identyfikacji miejsca.
Zamek królewski jest nie tylko współczesny symbol miasta ale także bogata i wartościowa historia. Wystarczy wspomnieć, że na ziemi tej wyrastali Jagiellonowie pobierający nauki od Jana Długosza. W tej historii można, i być może nawet należy poszukiwać inspiracji dla przyszłego rozwoju terenu.
Usytuowanie terenu względem otoczenia jest strategiczne. Kluczowe sąsiednie tereny to:
-Wzgórze Staromiejskie (atrakcja turystyczna) w przyszłości powiązane z przedmiotowym terenem przejściem pieszym przez zaporę (atrakcja turystyczna).
-Góra Jałowcowa będąca zapleczem rekreacyjno-turystycznym
-Centrum miasta z Rynkiem – aktualne „centrum miejskie” z funkcjami administracyjnymi i zabudową małomiasteczkową.
- Teren bezpośrednio na północ, za ul. Mostową i samym mostem rozwija się jako obszar o funkcjach parkowych i sportowych.
Dodatkowo na zachód od obszaru opracowania, powyżej zalesionej skarpy znajduje się teren przewidziany w planach pod zabudowę mieszkaniową. Podobne plany dotyczą bezpośredniego sąsiedztwa od strony północno-zachodniej, gdzie planowana dominująca funkcja to zabudowa mieszkaniowa z możliwością lokalizowania usług. Należy oszacować, że przy maksymalnym zainwestowaniu obu terenów w dopuszczonym zakresie, znajdzie tam miejsce zamieszkania w przybliżeniu od 1000 to 1500 mieszkańców, co stanowi 1/7 – 1/6 liczebności miasta. Mieszkańcy Ci będą musieli mieć zapewnione podstawowe potrzeby w zakresie transportu, dostępu do usług oraz terenów rekreacyjnych.
Badanie opinii społecznej wykazało zainteresowanie jakim cieszy się zarówno przedmiotowy teren Charstka jaki przyszłość przestrzeni miejskiej (wspólnej) w Dobczycach. Warto docenić zaangażowanie mieszkańców i udziale w konsultacjach.
Mieszkańcy potrafią określić potrzeby i kierunki w jakich powinien zmierzać rozwój terenu,
a zaangażowanie mieszkańców stwarza szansę na aktywne włączenie ich na dalszych etapach przygotowywania i realizacji założeń projektowych.
a zaangażowanie mieszkańców stwarza szansę na aktywne włączenie ich na dalszych etapach przygotowywania i realizacji założeń projektowych.
Na podstawie przeprowadzonego badania sformułowano wytyczne dla działań planistyczno-projektowych:
-Rozwój terenu nie może wpłynąć negatywnie na wartości krajobrazowe i widokowe.
-Powyższe wartości powinny stanowić podstawę przyszłych form zagospodarowania terenu.
-Pożądany podstawowy kierunek rozwoju można określić mianem „parkowo-wypoczynkowo-rekreacyjnego”.
-Uzupełnieniem dla wiodącego kierunku powinny być funkcje wspomagające jakie jak gastronomia, usługi kulturalne, usługi związane ze sportem i rekreacją itp., ewentualnie niewielki procent usług wysokich technologii.
-Powierzchnie przeznaczone pod zabudowę mieszczącą usługi powinny mieścić się w stosunku 1:8, a same obiekty swoim usytuowaniem oraz gabarytem nie mogą zaburzać skali terenu, oraz powiązań widokowych.
-Na terenie powinno się znaleźć miejsce dla aktywnych grup społecznych - obiekt lub strefa sprzyjająca integracji społecznej i umożliwiająca realizację działań aktywnym obywatelom.
-Teren powinien być oświetlony. (Dopuszcza się pozostawienie stref ciemnych, z uwagi uwarunkowania ekologiczne).
-Na terenie „Charstka” powinno znaleźć się miejsce dla „plaży miejskiej”, o ile nie z bezpośrednim dostępem do brzegu Raby, to przynajmniej z podstawową infrastrukturą ułatwiającą kąpiele słoneczne i dostępem wizualnym do rzeki.
-Podstawowe zagospodarowanie parku powinno zostać uzupełnione urządzeniami sportowymi oraz urządzeniami zabaw dziecięcych o atrakcyjności dla różnych grup wiekowych.
Park ośmiu zmysłów
Pod tą intrygująco brzmiącą nazwą mieści się przestrzeń kształtowana na zasadach projektowania architektoniczno-krajobrazowego, z poszanowaniem wartości widokowych, przyrodniczych i w trosce o potrzeby społeczne. Całość terenu została potraktowana jako 23,5 hektarowy park, w którym możliwe jest zmysłowe doświadczanie przeróżnych atrakcji ale w sposób nienachalny. Ideową kanwą dla parku stały się tradycyjnie pojmowane zmysły tj.: wzrok, słuch, zapach, dotyk, węch oraz zaproponowane zmysły równowagi i orientacji w przestrzeni, siły fizycznej oraz „zmysł oszukany”. Każdy z powyższych zmysłów daje pretekst do konkretnego zagospodarowania przestrzeni, która pozwoli doświadczać i przeżywać tematyczne atrakcje. I tak, dla zmysłu wzroku przygotowano konkretne widoki, lub możliwość sprawdzenia jak w przestrzeni odczuwamy konkretne barwy. Zmysł słuchu nakarmimy dzięki naturalnym elementom takim jak szum wody czy śpiew ptaków. Węch wyostrzymy dzięki specjalnemu doborowi wonnych roślin. Dla dotyku przygotowano wiele atrakcji m.in. różne faktury naturalnych materiałów, czy również dobór roślinny. Równowagę można szkolić dzięki specjalnym urządzeniom terenowym, podobnie jak sprawności i tężyznę fizyczną. Doznania smakowe zapewnią lokalni przedsiębiorcy lokalizujący tu swoje biznesy związane z gastronomią, a także organizowane tu festyny i targi żywności.
Pod tą intrygująco brzmiącą nazwą mieści się przestrzeń kształtowana na zasadach projektowania architektoniczno-krajobrazowego, z poszanowaniem wartości widokowych, przyrodniczych i w trosce o potrzeby społeczne. Całość terenu została potraktowana jako 23,5 hektarowy park, w którym możliwe jest zmysłowe doświadczanie przeróżnych atrakcji ale w sposób nienachalny. Ideową kanwą dla parku stały się tradycyjnie pojmowane zmysły tj.: wzrok, słuch, zapach, dotyk, węch oraz zaproponowane zmysły równowagi i orientacji w przestrzeni, siły fizycznej oraz „zmysł oszukany”. Każdy z powyższych zmysłów daje pretekst do konkretnego zagospodarowania przestrzeni, która pozwoli doświadczać i przeżywać tematyczne atrakcje. I tak, dla zmysłu wzroku przygotowano konkretne widoki, lub możliwość sprawdzenia jak w przestrzeni odczuwamy konkretne barwy. Zmysł słuchu nakarmimy dzięki naturalnym elementom takim jak szum wody czy śpiew ptaków. Węch wyostrzymy dzięki specjalnemu doborowi wonnych roślin. Dla dotyku przygotowano wiele atrakcji m.in. różne faktury naturalnych materiałów, czy również dobór roślinny. Równowagę można szkolić dzięki specjalnym urządzeniom terenowym, podobnie jak sprawności i tężyznę fizyczną. Doznania smakowe zapewnią lokalni przedsiębiorcy lokalizujący tu swoje biznesy związane z gastronomią, a także organizowane tu festyny i targi żywności.
Park w swojej finalnej formie funkcjonuje jako zorganizowana wewnątrz obwodowej „pętli” (podczas spotkań konsultacyjnych padło określenie, „obwarzanek”) przestrzeń swobodnej kompozycji zieleni, służącej jako teren rekreacji i różnych lokalnych wydarzeń. Pętla to biegnące równolegle aleje o szerokości 5 m. W swoim biegu aleje oddalają się i przybliżają od siebie, dopasowując do lokalnych warunków. Aleje opasają cały park i stanowią rodzaj głównego „deptaka”, przestrzeni spacerowej udostepniającej cały teren parku. Na nie nanizane są kolejne atrakcje w postaci konkretnych urządzeń sensorycznych parku, elementów ogrodu doświadczeń lub miejsc, do których współtworzenia mogą być zaproszone organizacje pozarządowe, grupy aktywnych mieszkańców lub szkoły. Odbywające się tam wydarzenia mogą być atrakcją dla innych użytkowników parku i mają wspomagać integrację społeczną.
Wyniki analizy potencjału widokowego przedstawiono w postaci mapowej zasadniczo w dwóch ujęciach: jakościowym i ilościowym.
W ujęciu jakościowym obraz mapy cienia pochodzący z trzech głównych pasm górskich połączono na jednym obrazie wykorzystując trzykanałowy obraz RGB (ang. Red, Green, Blue). Taki obraz dostarcza szczegółowej informacji na temat dynamiki widoku, w zależności od położenia obserwatora na płaszczyźnie widokowej. Dokładnie widzimy, w których miejscach nie widać żadnej z gór – taką sytuację reprezentuje kolor biały. Miejsca, w których mamy szansę dostrzec wszystkie trzy pasma reprezentuje kolor czarny. Można również prześledzić pozostałe warianty wynikające z ekspozycji tylko jednego pasma lub którejś z trzech par.
W ujęciu ilościowym wyniki zaprezentowano w formie waloryzacji stref widoku. Najmniejsza wartość określa obszar z których widać jedynie wzgórze zamkowe a największa wartość oznacza miejsca z których widać zarówno zamek królewski jak i trzy pasma gór. Jest to bardziej klarowne przedstawienie jednak nie daje informacji co do konkretnych pasm.
