Thờ Mẫu đã có từ lâu đời, là đại diện cho giá trị tinh thần căng cốt của dân tộc Việt Nam. Đồng thời cũng là tín ngưỡng bản địa đang bị lấn át giữa thế giới hiện đại.
---------------------------------------------------------
Không gian thờ Mẫu ở Sài Gòn là câu chuyện về sức nặng văn hóa trên vai của những con người ra sức bảo tồn. Ngoài ra cũng là góc nhìn vừa chia sẻ, vừa tra vấn và xác tín cho sự tồn tại của một loại hình tín ngưỡng dân tộc lâu đời trong xã hội hiện đại.
Không gian thờ Mẫu, thứ tái hiện căn tính dân tộc trong
ký ức tập thể từ bao đời
Với Thờ Mẫu, không gian thực hiện tín ngưỡng đặc biệt quan trọng bởi chính nơi đây là nơi dung chứa tất cả những ký ức văn hóa, không gian của tinh thần.
Thế mà bây giờ đây không những ở Sài Gòn đông đúc mà còn cả ở những khu vực bảo tồn di sản này, không gian dành cho tín ngưỡng thờ Mẫu đang dần có những sự thay đổi dưới tác động của xã hội hiện đại.
Tất cả dường như đang chờ một cơn phấn hưng và vực dậy văn hóa khi yếu tố truyền thống ít nhiều đang bị mai một. Tất cả dường như phải chịu một sự đối chất rất lớn của thời gian tự hỏi rằng không gian ấy sẽ còn bị thu hẹp đến thế nào nữa.
Tam Phủ và Tứ Phủ - sự lan tỏa của tín ngưỡng truyền thống
Việc tìm thấy một đền thờ Mẫu Tam Phủ hay Tứ Phủ ở một đô thị như Sài Gòn quả thực hiếm có, những chi tiết trong sinh hoạt văn hóa và tín ngưỡng dân gian nay phải ngược xuôi khắp các cửa ngõ đông tây của thành phố để tìm vị trí tọa lạc. Thực vậy, không gian của thế giới tinh thần bị lùi lại để nhường chỗ cho sự phát triển của cơ sở hạ tầng, nép mình trong những con hẻm và nằm dưới bóng của những tòa chung cư cao tầng.
-------------------------------------------------------
Không gian thực hành tín ngưỡng và hành lễ ở Sài Gòn cũng từ đó mà trở nên đơn giản, và có lẽ cách tồn tại của kiến trúc thờ Mẫu trong sự đông đúc của thành phố mang một nhiệm vụ khác hơn so với một số nơi.
----------------------------
Dù không gian Tam Phủ và Tứ Phủ ở đây bị hạn chế về độ lớn nhưng lại là minh chứng thấy rõ rằng tín ngưỡng đã theo chân của những con người đất Bắc để vào đây, đâu đó sự lan tỏa và tồn tại này có ý nghĩa rất lớn về mặt văn hóa, một sự xê dịch về không gian nhưng lại có giá trị lâu bền về thời gian.
Sài Gòn – nơi chứng minh bản lĩnh của những con người
gìn giữ tín ngưỡng
Tôn giáo và tín ngưỡng từ lâu đã là hai khía cạnh không thể thiếu trong nhu cầu đời sống tâm linh của con người qua các thời đại.
--------------------------
Vậy có bao giờ chúng ta tự hỏi những người giữ gìn tín ngưỡng và tôn giáo họ sẽ nhận được gì, có gì sau những sự vun đắp về tinh thần lẫn vật chất để kiến tạo nên không gian văn hóa như thế?
Chắc chắn thờ Mẫu là một tín ngưỡng cần được bảo tồn kĩ càng trong bối cảnh hiện nay. Xét ở khía cạnh thực tế, điều đáng lưu tâm nhất không phải rằng ai sẽ tin vào tín ngưỡng này mà là ở chỗ ai sẽ duy trì những lễ nghi, cốt cách, dấu ấn và không gian biệt riêng của nó, những thứ buộc phải có sự tái hiện hợp lý và chính xác.
-----------------------------------------------------------
Điều tuyệt vời mà những người đang gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Sài Gòn đã làm đó chính là chấp nhận những khó khăn để tạo ra một không gian văn hóa, thứ đủ hoài cổ và dư vang để bất kì ai cũng có thể đến chiêm nghiệm gốc tích xa xưa của một ký ức lâu đời.
-----------------------------------
Sài Gòn chật chội là thế, đắt đỏ là thế nhưng vẫn có không gian riêng cho tín ngưỡng thờ Mẫu, một trong những di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho
nhân loại.
Bài viết và hình ảnh : Trần Hoàng Nhật
