بیشتر مشاغل و سازمانها بزرگ برای فعالیتهایشان به مکانی نیاز دارند که کالاها و اقلام مورد نیاز را در آن ذخیره کنند. انبار مکانی است که در تامین نیازها و تقاضاهای آینده مشاغل تاثیر بسزایی دارد. انبارداری و توزیع کالا در تجارت الکترونیک، خرده فروشی، عمده فروشی، بازرگانی و واحدهای تولیدی از اهمیت بالایی برخوردار است، به همین خاطر باید مدیریت این مکان منطقی و اصولی باشد. در این مطلب قصد داریم با توجه به اهمیت انبار و انبارداری، خوانندگان را با با فرآیند و اصول انبارداری آشنا کنیم.
آشنایی با انبارداری
با توجه به نوع فعالیت سازمانها، مکانی به عنوان انبار برای ذخیره وسایل و محصولات در نظر گرفته میشود، که با توجه به تنوع کالاها از نظر جنس، شرایط متفاوتی برای نگهداری نیاز دارند. انبارها با توجه به ویژگیهای ساختمان، تجهیزات، موقعیت مکانی و شرایط نگهداری دستهبندی میشوند، که اصول انبارداری در هر کدام از آنها متفاوت خواهد بود.
به طور خلاصه انبارداری، شامل سه مرحله کلی بوده که شامل دریافت کالا، نگهداری و چیدمان و تحویل محصول است. عدم مدیریت درست و اصولی در هر کدام از این مراحل در فرآیند انبارداری میتوانند راندمان کاری سازمانها را کاهش داده و باعث خطاهای انسانی و ضرر مالی شوند.
بیشتر بدانید: با استانداردهای انبارداری آشنا شوید
عوامل موثر در فرآیند اصولی انبار
مدیریت اصولی انبار میتواند در ارسال به موقع سفارش به مشتری، نگهداری از تجهیزات، چیدمان سودبخش، کاهش خطای انسانی، عدم ایجاد آسیب به محصولات، بالا رفتن گردش مالی و … را در پی داشته باشد. عوامل مختلفی در فرآیند اصولی انبار نقش دارند، که عبارتند از:
اصول چیدمان انبار
روش ایمنسازی انبار
اصول حمل و نقل
دقت در ثبت اسناد و فرمهای انبار
اصول چیدمان انبار
محصولات و کالاها به به دلیل دسترسی سریع به موقع به مواد اولیه و مورد نیاز در انبار ذخیره میشود. هرچقدر چیدمان انبار اصولتر باشد، دسترسی به آن راحتتر خواهد بود. دسترسی راحت در بالا بردن راندمان کاری، پیشگیری از حوادث و کاهش اتلاف وقت را به همراه خواهد داشت. همچنین اطلاع داشتن از موجودی انبار باعث برنامهریزی دقیق تولید براساس موجودیها نیز میشود. یکی از نکات مهم در اصول چیدمان انبار، دستهبندی اجناس و کالاها موجود براساس کارآییشان است که شامل موارد زیر خواهد بود:
مواد اولیه یا خام
اقلام مصرفی و غیر مصرفی
محصولات تولید شده نهایی
مواد و قطعات نیمه ساخته
کالاهای امانی
کالا یا محصول مستهلک
کالاهای تجاری خریداری شده جهت فروش
ضایعات
تجهیزات، ملزومات و دارایی ثابت سازمان
در انبار قبل از انجام هر فرآیند باید کالاها شناسایی شوند و براساس تعاریف فوق چیدمان انجام گیرد. همچنین میزان تقاضا، شکل، خاصیت، جنس، وزن و اندازه کالا در چیدمان بسیار تاثیرگذار خواهد بود. روش چیدمان اقلام و اجناسی که وارد انبار میشود، براساس شکل هندسی و نوع بستهبندی آن نیز تقسیم میشوند (شکل 1) که عبارتند از:
انواع کالا از نظر شکل هندسی و بسته بندی
کالاها در شکل استوانهای مانند لوله فلنجی، لوله بتن، بشکه، قرقره و …
کالاهای صاف و تخت مانند قطعات چوب
کالاهایی که به دلیل تراکم زیاد در گونی قرار میگیرند، مانند پنبه
یکی دیگر از اصول انبارداری، پر کردن فرمهای مخصوص انبار است که به منظور ارتباط و تعامل بین بخشهای مختلف هر سازمان انجام میگیرد. برخی از فرمهای انبار عبارتند از:
فرم درخواست خرید
فرم ارسال و تحویل مواد
فرم انصراف/تغییر خرید
فرم مشخصات تأمینکننده
فرم استعلام قیمت و شرایط
فرم عدم کفایت دادهها
فرم تسویه حساب تأمینکننده
فرم پرداخت و تنخواه
فرم تسریع در خرید
فرم استعلام وضعیت درخواست خرید
فرم ارزیابی نهائی تامینکنندگان
پرسشنامه ارزیابی تأمین ننده
فرم درخواست مصالح
وضعیت تایید درخواست خرید
گزارش خرید کالای درخواستی
ردیابی اجازه خروج مواد از انبار
وضعیت کالای برگشتی به انبار
لیست کالاهای امانی
فرم تحویل کالاهای غیرمصرفی
رسید موقت انبار
درخواست کالا از انبار
فرم کنترل موجودی کالا
گزارش هفتگی ورود کالا به انبار
کاردکس انبار
حواله انبار
صورتحساب فروش اقلام راکد و متفرقه
فهرست خریداران اقلام راکد و ضایعات
و …
دستورالمعل سیستم گردش کالاها در انبار
براساس نوع تقاضا در هر سازمان، دستورالعمل و نحوه نوشتن فرم هر فرآیند متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال برای خرید یک کالا باید مراحل زیر انجام گیرد:
تنظیم فرم درخواست خرید توسط انباردار و ارسال واحد تدارکات
ارسال نسخ برگ درخواست خرید به حسابداری و مسئول بخش مالی
ارسال نسخه دوم فرم به انبار و نسخه اول بایگانی در تدارکات
نگهداری نسخه دوم تا زمان دریافت کالا
نوشتن فرم رسید انبار براساس کالای دریافتی، و بایگانی کردن نخسه دوم برگ درخواست خرید
تهیه فاکتور خرید توسط واحد تدارکات و ارسال آن همراه با نسخه اول برگ درخواست خرید و ضمائم دیگر به واحد حسابداری
مقایسه فرمهای دریافتی با رسید انبار
ارسال نسخه اول فرم درخواست خرید همراه با سایر مدارک به بایگانی یا حسابداری دفتر مرکزی
سیستم کدینگ یا کدگذاری کالا چیست؟
سیستم کدینگ یا کدگذاری کالا، به اطلاعاتی که براساس آن به یک کالا کد میدهند،گفته میشود. سیستم کدینگ فرآیندی است که از طریق آن میتوان اطلاعات مورد نیاز را از هر کالایی را از جایی به جای دیگر منتقل کرد. هر کالا براساس اطلاعات و دستهبندیهای خاص هر سازمان، از چند کد مختلف تشکیل میشود که هر کدام از آن کدها معرف یک ویژگی است که براساس فعالیت مشاغل متفاوت خواهد بود. استفاده از کدینگ در جمعآوری صحیح اطلاعات، شناسایی و نگهداری دقیق، پیگیری سادهتر و افزایش راندمان کاری بسیار تاثیرگذار است.
بیشتر بدانید: شغل انبارداری چیست و انباردار چه وظایفی دارد؟
اصول انبارداری مدرن
انبارداری مدرن که امروزه بسیار پیشرفت کرده و جایگاه خود را در تجارت الکترونیک به خوبی نشان داده است. نوع دیگر انبارداری بوده که وابسته به تجهیزات جدید و اینترنت است. در انبارداری قدیم بیشتر فرآیند کاری به نیروی انسانی وابسته بود، اما در انبارداری مدرن نرمافزارهای مدیریت انبار در کنار نیروی کار، باعث بالا رفتن راندمان کاری و کاهش اشتباهات میشود. انبارداری مدرن و مجهز به نرمافزارهای سیستم مدیریت انبار، قابلیتهای زیادی را در اختیار مشاغل قرار میدهند که عبارتند از:
بهبود بخشیدن به فرآیند انبارداری
بالا رفتن راندمان کاری و پایین آمدن هزینهها
کنترل و ردیابی خودکار کالا از لحظه ورود به انبار تا حمل و نقل و تحویل به مشتری
قابلیت گزارش نویسی و ثبت اسناد
کاهش خطاهای انسانی و آسیب دیدن محصولات و تجهیزات